Dưới đây là bộ nội dung “Nếp ăn lịch sự” gọn – dễ dạy – dễ áp dụng cho kỹ năng sống ở trường và gia đình.

Mục tiêu

• Kiến thức: Biết quy tắc trước–trong–sau bữa ăn; nét văn hóa Việt trong mâm cơm chung.

• Kỹ năng: Biết mời, ngồi, gắp/chia món, ăn uống nhỏ nhẹ, dọn dẹp.

• Thái độ: Lịch sự, tôn trọng người cùng bàn, không lãng phí.

Quy tắc vàng (nhớ theo 3 giai đoạn)

Trước khi ăn

1. Rửa tay với xà phòng ≥20 giây.

2. Ngồi ngay ngắn, kéo ghế nhẹ nhàng, không chen lấn.

3. Chờ mọi người đầy đủ; mời: “Con mời ông bà/cha mẹ/anh chị… ạ.”

Trong khi ăn
4) Ăn miếng nhỏ, nhai miệng khép, không phát ra tiếng.
5) Không nói chuyện khi đang nhai; muốn nói, nuốt xong – lau miệng – nói nhẹ.
6) Gắp/chan bằng đũa muôi/thìa chung, không dùng đũa đang ăn.
7) Không chỉ trỏ, không cắm đũa thẳng đứng vào bát, không liếm đũa.
8) Lấy vừa đủ, không lãng phí; muốn thêm nói: “Con xin thêm … ạ.”
9) Nếu cần rời bàn: “Con xin phép…”, đặt đũa đúng chỗ.

Sau khi ăn
10) Nói “Con cảm ơn… món rất ngon ạ.”
11) Tự dọn phần mình: xếp bát/đũa, lau bàn, bỏ rác đúng nơi.

Nét văn hoá Việt cần nhấn mạnh

• Lời mời trước khi ăn; nhường bề trên, trẻ nhỏ; gắp gửi nhẹ nhàng.

• Đũa: không ngoáy bát, không “quờ” tìm thức ăn; đặt ngang bát/giá đũa khi tạm ngưng.

• Mâm cơm chung: ưu tiên muôi/đũa gắp chung; chia phần công bằng.

Quy trình thực hành 7 bước (đóng vai)

1. Rửa tay – kiểm tra móng tay.

2. Bày bàn (khăn ăn, bát, đũa, thìa, cốc).

3. Lời mời – tư thế ngồi.

4. Lấy món – dùng dụng cụ chung.

5. Trao đổi nhỏ nhẹ (3–4 câu chuyện mẫu lịch sự).

6. Xin thêm – từ chối khéo (xem “tình huống” dưới).

7. Kết thúc – cảm ơn – dọn bàn.

Trò chơi/Hoạt động nhanh

• Set the table: Chạy trạm bày bàn đúng vị trí trong 60s.

• Đúng hay sai? Thẻ ảnh hành vi (ví dụ: cắm đũa thẳng – sai).

• Phục vụ bạn: Mỗi nhóm chọn “bạn khách” để mời, gắp, rót nước đúng phép.

Tình huống giao tiếp mẫu

• Xin thêm: “Con xin thêm canh ạ.”

• Từ chối khéo: “Con xin phép không ăn cay ạ.”

• Khen món: “Món này rất ngon, con cảm ơn cô/bác ạ.”

• Rời bàn: “Con xin phép ra ngoài ạ.”

Phiếu tự đánh giá (10 tiêu chí – tích vào ✓)

□ Rửa tay sạch □ Mời trước khi ăn □ Ngồi ngay ngắn
□ Dùng dụng cụ chung □ Ăn miếng nhỏ □ Không nói khi nhai
□ Không lãng phí □ Xin thêm/nhờ giúp bằng lời lịch sự
□ Cảm ơn sau bữa □ Tự dọn phần mình

Tải phiếu tự đánh giá

Rubric quan sát (giáo viên/PH)

• Lời nói lịch sự: 1–4 điểm

• Vệ sinh – an toàn: 1–4 điểm

• Kỹ thuật dùng dụng cụ: 1–4 điểm

• Hợp tác – chia sẻ: 1–4 điểm
  (≥13 điểm: tốt; 10–12: đạt;

Điều chỉnh theo độ tuổi

• Mầm non (4–5 tuổi): tập 5 quy tắc cốt lõi: rửa tay – mời – ăn miếng nhỏ – không làm đổ – nói cảm ơn; dùng thìa là chính.

• Tiểu học (6–10 tuổi): đủ 11 quy tắc; luyện bày bàn, rót nước, gắp gửi.

Poster A4 treo lớp (nội dung gợi ý)

NẾP ĂN LỊCH SỰ – 5 NHỚ:

1. Rửa tay – Ngồi ngay ngắn

2. Mời mọi người

3. Ăn nhỏ – Nói khẽ

4. Dùng dụng cụ chung

5. Cảm ơn – Tự dọn

Tải file Powerpoint Poster A4 treo lớp

Lỗi thường gặp & cách sửa

• Nói chuyện lớn tiếng → Quy ước “giọng trong bữa ăn = giọng thư viện”.

• Gắp bằng đũa đang ăn → Đặt sẵn muôi/đũa gắp chung ở mỗi đĩa.

• Lấy quá nhiều → Dùng muỗng nhỏ, nguyên tắc “lấy vừa ăn”.

• Cầm bát quá cao/ghé sát mâm → Chỉnh tư thế ngồi, khoảng cách 1 nắm tay tới mép bàn.

• Cắm đũa thẳng bát → Hướng dẫn đặt ngang bát/giá đũa.