3. Phân tích văn bản

a. Hệ thống luận điểm:

• Nội dung phản ánh thể hiện của văn nghệ: phản ánh thực tại khách quan đồngthời là những nhận thức mới mẻ, là tất cả tư tưởng, tình cảm cá nhân của người nghệ sĩ. Mỗi tác phẩm văn nghệ lớn là cách sống của tâm hồn từ đó làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ.

• Tiếng nói của văn nghệ rất cần thiết đối với đời sống của con người, nhất là trong hoàn cảnh chiến đấu, sản xuất vô cùng gian khổ của dân tộc.

• Văn nghệ có khả năng cảm hoá,sức mạnh lôi cuốn của nó thật là kỳ diệu, bởi đó là tiếng nói của tình cảm, tác động tới mỗi con người qua những rung cảm sâu xa từ trái tim.

b. Nội dung của văn nghệ 

* Vấn đề cần bàn luận: Văn nghệ không chỉ phản ánh thực tại xung quanh mà còn thể hiện tư  tưởng, tình cảm của người nghệ sĩ, thể hiện đời sống tinh thần của cá nhân người sáng tác.-> Người nghệ sĩ sáng tạo ra cái đẹp, làm người đọc rung động với cái đẹp…

Hệ thống luận cứ:

• Luận cứ 1: văn nghệ phản ánh thực tại cuộc sống qua rung cảm mãnh liệt của người nghệ sĩ – phân tích dẫn chứng

• Luận cứ 2: Văn nghệ gửi vào đó một lời nhắn nhủ, một cái nhìn, 1 quan niệm của tác giả về cuộc sống xung quanh làm thay đổi cách nhìn, cách nghĩ, cách sống của con người 

Dẫn chứng chứng minh: Tác giả chọn 2 dẫn chứng tiêu biểu dẫn từ 2 tác giả vĩ đại của văn học dân tộc và thế giới.

• Dẫn chứng1:  Hai câu thơ Kiều, Nguyễn Du viết “Cỏ non xanh…Cành lê trắng…”

• Dẫn chứng 2: Cái chết thảm khốc của An-na Ca-rê-nhi-na trong tiểu thuyết cùng tên của Tôn-xtôi, của nhà văn Nga 

=> Nội dung của tác phẩm văn nghệ:

• Mỗi tác phẩm văn nghệ đều chứa đựng những tư  tưởng, tình cảm say sưa, vui buồn, yêu ghét, mang lại những rung cảm và nhận thức khác nhau.

• Tập trung khám phá, thể hiện chiều sâu tính cách, số phận, thế giới nội tâm của con người.

c. Tiếng nói văn nghệ đối với cuộc sống con người: 

* Văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn đồng cảm:

• Văn nghệ giúp cho chúng ta được sống phong phú hơn, làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ.

• Là sợi dây kết nối con người với cuộc sống đời thường.

• Mang lại niềm vui, ước mơ và những rung cảm thật đẹp cho tâm hồn.

d. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ:

* Văn nghệ là tiếng nói của tư tưởng

• Tư tưởng nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống và thấm vào tất cả trong cuộc sống.

• Làm người đọc rung động và khơi gợi những vấn đề phải suy nghĩ.

-> Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh; Dẫn chứng phong phú, thuyết phục, phân tích chi tiết từng biểu hiện đặc trưng.

• Văn nghệ là nghệ thuật mở rộng khả năng của tâm hồn, cho ta những rung động, cảm xúc, tư tưởng.

* Sức mạnh kì diệu của văn nghệ: Lay động cảm xúc, tâm hồn và làm thay đổi nhận thức của con người...

-> Giúp con người sống phong phú hơn và tự hoàn thiện nhân cách, tâm hồn mình.

B. Phân tích chi tiết nội dung bài học

1. Nội dung của văn nghệ 

 Luận điểm mà tác giả đưa ra chính là tác phẩm nghệ thuật lấy chất liệu ở thực tại đời sống khách quan nhưng không phải là sự sao chép giản đơn “sao chụp” nguyên xi thực tại ấy. Khi sáng tạo một tác phẩm , nghệ sĩ gửi vào đó một cách nhìn,một lời nhắn nhủ của riêng mình. Nội dung tác phẩm văn nghệ không chỉ là câu chuyện, là con người như ở ngoài đời mà còn mang tư tưởng tấm lòng của nghệ sĩ gửi gắm trong đó: “Tác phẩm nghệ thuật …góp vào đời sống xung quanh”

Tác giả khẳng định rằng tác phẩm văn nghệ không cất lên những lời thuyết lí khô khan mà diễn tả tất cả những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng của nghệ sĩ thông qua nghệ thuật ngôn từ. Tác phẩm văn nghệ mang đến cho người đọc bao rung động, ngỡ ngàng trước những điều tưởng chừng quen thuộc. Nguyễn Đình Thi đã lấy hai tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Du và Tôn-xtôi để chứng minh điều ấy:

• Hai câu thơ Kiều, Nguyễn Du viết “Cỏ non xanh…Cành lê trắng…”, đó là hiện thực cuộc sống qua cách nhìn, miêu tả sáng tạo của người nghệ sĩ. Qua 2 câu thơ ấy, ta không chỉ cảm nhận được hình ảnh mùa xuân mà còn khiến ta có rung cảm trước 1 mùa xuân nhưng tái sinh, tươi trẻ bừng sáng, trải rộng 1 sự sống đang nảy sinh….Từ đó ta cảm nhận trong lòng mình cũng bừng lên sự sống…

=> Như vậy: từ tiếng chim, bông hoa, ngọn cỏ…tất cả ở xung quanh ta mà ta “chưa biết nhìn”, chưa thấy hết, nay bỗng làm ta ngạc nhiên, tìm ra ngay trong tâm hồn chúng ta -> mỗi tác phẩm văn nghệ rọi vào ta 1 ánh sáng kì diệu: làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ…, một cách sống về tâm hồn . 

• Cái chết thảm khốc của An-na Ca-rê-nhi-na trong tiểu thuyết cùng tên của Tôn-xtôi, của nhà văn Nga đã làm cho người đọc bâng khuâng thương cảm không quên. 

Nội dung của văn nghệ còn là những dung cảm và nhận thức của người tiếp nhận. Nó sẽ được mở rộng, phát huy vô tận qua từng thế hệ người đọc, người xem....”Mỗi tác phẩm lớn hư rọi vào ta một ánh sáng riêng,không bao giờ nhòa đi, ánh sáng ấy bây giờ biến thành của ta...”. Thêm đó văn nghệ còn tập trung khám phá, thể hiện chiều sâu tính cách, số phận, thế giới nội tâm của con người, làm hiện thực cụ thể, sinh động, là đời sống tình cảm của con người qua cái nhìn tình cảm có tính cá nhân của nghệ sĩ.

2. Tiếng nói văn nghệ đối với cuộc sống con người: 

Văn nghệ với đời sống quần chúng nhân dân-những con người Việt Nam đang chiến đấu,sản xuất trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp: “ những người rất đông …bị tù trung thân trong cuộc đời u tối, vất vả không mở được mắt”

Để lí giải vai trò của văn nghệ với cuộc sống của con người tác giả đã đưa ra:

• Văn nghệ tác động đến đông đảo quần chúng nhân dân. Làm biến đổi đời sống, tâm hồn họ: “ Mắt ta nhìn, óc ta nghĩ...”

• Văn nghệ giúp chúng ta được sống đầy đủ hơn, phong phú hơn với cuộc đời nvà chính mình: “ Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong...”

• Khi con người bị ngăn cách với thế giới bên ngoài thì văn nghệ như sợi dây vô hình duy nhất nối họ với xã hội bên ngoài.

• Văn nghệ còn góp phần làm cho những người lao động đầu tắt, mặt tối “ biến đổi khác hẳn...” bởi một tác phẩm văn nghệ  hay sẽ giúp cho họ quên đi nỗi cực nhọc để sống với những ước mơ trong cuộc đời.

⇒ Như vậy, văn nghệ giúp cho con người có được cuộc sống đầy đủ hơn, phong phú hơn với cuộc đời và với chính mình “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng…làm cho thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ ”. Nghệ thuật còn là tiếng nói tâm hồn, tình cảm, chứa đựng yêu, ghét, vui buồn của con người trong cuộc sống thường ngày. Đến với  tác phẩm văn nghệ, ta cùng với cuộc sống đó mà vui, buồn, yêu ghét, chờ đợi

3. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ:

Văn nghệ là tiếng nói của tư tưởng:

•  Tư tưởng trong nghệ thuật là “tư tưởng náu mình, yên lặng”. Nó khiến người đọc phải suy ngẫm, phải “dừng lại” để tìm hiểu lớp nghĩa ẩn đằng sau ngôn từ mà tác giả muốn gửi gắm bởi lẽ “tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng”. Văn nghệ còn giúp con người tự xây dựng chính mình. Nó “không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy”.

• Chính văn nghệ, nghệ thuật đã tạo nên sự sống cho con người, làm cho con người vui buồn nhiều hơn, yêu thương nhiều hơn, sống được nhiều hơn. Nghệ thuật giải phóng con người để họ vượt qua được những “biên giới của chính mình”. 

Sức mạnh kì diệu của văn nghệ: Lay động cảm xúc, tâm hồn và làm thay đổi nhận thức của con người

• Văn nghệ giúp chúng ta có cái nhìn phong phú hơn, đúng đắn hơn với bản thân và cuộc đời. Nó làm cho cuộc sống con người luôn vui tươi qua những câu hát ru, hát ghẹo hay qua những buổi xem chèo,...

• Nó còn giúp con người vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, sự ngăn cách của hoàn cảnh, những cực nhọc, vất vả của cuộc sống. Không có văn nghệ, cuộc sống con người sẽ trở nên nghèo nàn, buồn tẻ. Một tiếng hát cất lên giữa buổi cày đồng nắng gắt cũng giúp nhân dân quên đi phần nào mệt mỏi để tiếp tục lao động, sản xuất và chiến đấu.

• Văn nghệ đã “truyền lại và gieo vào bóng tối” những cuộc đời lam lũ, cực nhọc một ánh sáng và lay động những tình cảm ở họ, giúp cho tâm hồn họ được sống. Văn nghệ không thể tồn tại xa lìa cuộc sống. Nó phản ánh đời sống tinh thần,  là tiếng nói của “tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống xã hội” của con người.

4. Tổng kết

• Nội dung: Văn nghệ có nội dung biểu hiện thực tại qua cái nhìn chủ qua của tác giả. Nhưng nó tác động mạnh mẽ tới con người giúp con người sống tốt đẹp hơn.

• Ý nghĩa: Nội dung của văn nghệ, công dụng và sức mạnh kì diệu của văn nghệ đối với cuộc sống của con người.

• Nghệ thuật:

  • Bố cục chặt chẽ, hợp lí, cách dẫn dắt tự nhiên.

  • Lập luận chặt chẽ, giàu h/ả ; Dẫn chứng phong phú, thuyết phục

  • Giọng văn chân thành, say mê làm tăng sức thuyết phục và tính hấp dẫn của văn bản