I. Từ đơn và từ phức

Bài 1 (trang 122 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Từ đơn là từ chỉ có một tiếng

- Từ phức là từ có từ hai tiếng trở lên. Có thể phân thành 2 loại:

    + Từ ghép là các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa

    + Từ láy là các tiếng có quan hệ với nhau về âm

Câu 2 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Từ láy: nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh

- Từ ghép: ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn

Câu 3 (trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Từ láy giảm nghĩa: trăng trắng, đem đẹp, nho nhỏ…

- Từ láy tăng nghĩa: nhấp nhô, sạch sành sanh…

II. Thành ngữ

Câu 1 (trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. Ý nghĩa đó thường là những khái niệm

Câu 2 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Tổ hợp là thành ngữ

    + Đánh trống bỏ dùi: bỏ dở, làm không tới nơi đến trốn, không có trách nhiệm

    + Được vòi đòi tiên: tham lam, có cái này muốn cái khác

    + Nước mắt cá sấu: sự thương xót, thông cảm giả tạo nhằm đánh lừa người khác

- Tổ hợp là tục ngữ:

    + Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng: Gần kẻ xấu bị ảnh hưởng, tiêm nhiễm cái xấu, gần người tối thì học hỏi, tiếp thu được cái tốt, cái hay mà tiến bộ

    + Chó treo mèo đậy: cách chống chó mèo ăn vụng thức ăn. Nghĩa là với chó phải treo, với mèo phải đậy sẽ không cậy được.

Câu 3 (trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Thành ngữ có yếu tố chỉ động vật:

    + Nuôi ong tay áo: che chở, giúp đỡ kẻ sau sẽ phản bội mình

    + Thẳng ruột ngựa: nghĩ thế nào nói thế, không giấu giếm, nể nang

- Thành ngữ có yếu tố chỉ thực vật:

    + Dây cà ra dây muốn: nói, viết rườm rà, dài dòng

    + Cưỡi ngựa xem hoa: làm qua loa

- Đặt câu:

    + Nó trông thế thôi, chứ tính thẳng như ruột ngựa ấy mà

    + Cậu phải viết ngắn gọn lại, chứ dây cà ra dây muống thế này không được

    + Muốn thành công cần làm việc chăm chỉ, trách nhiệm, còn cưỡi ngựa xem hoa sẽ không đạt được điều gì cả.

Câu 4 (Trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Bảy nổi ba chìm với nước non

(Bánh trôi nước- Hồ Xuân Hương)

Biết bao bướm lả ong lơi

Cuộc say đầy tháng trận cười suốt đêm.

(Nỗi thương mình- Nguyễn Du)

III. Nghĩa của từ

Câu 1 (trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Nghĩa của từ là nội dùng (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ…) mà từ biểu thị.

Câu 2 (trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Các hiểu (a) đúng

- Cách hiểu (b) không đúng vì nghĩa của từ mẹ chỉ khác với nghĩa của từ bố ở nét nghĩa “người phụ nữ”

- Cách hiểu (c) không đúng vì nghĩa của từ mẹ trong câu Thất bại là mẹ của thành công thay đổi có sự thay đổi theo phương thức ẩn dụ.

- Cách hiểu (d) không đúng vì nghĩa của từ mẹ có nét nghĩa chung với nghĩa của từ bà là “người phụ nữ”

Câu 3 (trang 123 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Độ lượng là:

a, Cụm danh từ không thể thay thế, giải thích cho một tính từ (độ lượng)

b, Cách giải thích hợp lý vì tính từ có cùng trường nghĩa, có thể giải thích cho một tính từ