I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự

Câu 2 (trang 91 sgk Ngữ văn 9 Tập 1):

a. Đoạn trích kể lại chuyện vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi. Trong trận đánh đó, vua Quang Trung là người chỉ huy trực tiếp.

b. Các chi tiết miêu tả trong đoạn trích:

- “cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín”.

- “dàn thành trận chữ “nhất””.

- “khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì”.

- “đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh”.

- “bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết”.

- “chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối”.

=> Các chi tiết trên thể hiện hình ảnh vua Quang Trung và quân Thanh.

c. - Nếu chỉ kể lại sự việc diễn ra như trong sách đã dẫn thì câu chuyện không sinh động, không làm nổi bật hình tượng của vua Quang Trung, vì chỉ đơn giản kể lại các sự kiện.

   - So với đoạn trích thì trận đánh được tái hiện lại một cách sinh động nhờ những yếu tố miêu tả. Rõ ràng, yếu tố miêu tả có vai trò rất quan trọng trong văn bản tự sự. Nếu không có nó, văn bản chỉ gồm các sự việc trần trụi, khô khan ghép lại vơi nhau.

II. Tổng hợp các kiến thức cần nhớ

• Miêu tả là tái hiện sự vật, làm cho sự vật hiện lên sinh động với những chi tiết về hình dáng, kích thước, khối lượng, màu sắc, âm thanh... như nó vốn có trong cuộc sống để người đọc (người nghe) như được nhìn thấy, nghe thấy, ngửi thấy... đối tượng miêu tả một cách cụ thể, sinh động.
• Miêu tả trong văn bản tự sự là yếu tố phụ, là phương tiện giúp cho câu chuyện diễn ra sinh động, miêu tả không phải là mục đích chính của văn bản tự sự.
• Hiệu quả của yếu tố miêu tả trong văn tự sự dựa trên những tiêu chuẩn:
  • Yếu tố đó có miêu tả sinh động các đối tượng (nhân vật, cảnh vật, tâm trạng...) hay không?
  • Yếu tố đó có giúp cho việc kể chuyện hấp dẫn hay không?
• Trong văn tự sự, việc miêu tả cụ thể, chi tiết cảnh vật, nhân vật và sự việc có tác dụng làm cho câu chuyện trỏ nên hấp dẫn, gợi cảm và sinh động.