Khám phá Thế giới quanh ta

Phát minh ra chữ viết

GDĐT Việt Nam
28/11/2025 - Xem: 28

✉️ Phát minh ra chữ viết — Khi con người học cách ghi lại tiếng nói

🧭 1. Mở đầu — Gợi ý câu hỏi để khởi động (5 phút)

Hỏi trẻ:

“Nếu mẹ quên mua gạo, mẹ sẽ làm sao nhớ?”
“Nếu ông bà muốn kể câu chuyện của mình cho cháu đời sau, họ ghi bằng cách nào?”

Dẫn chuyện ngắn: “Ngày xưa, khi chưa có chữ, con người nhớ bằng miệng — nhưng nhớ bằng miệng thì dễ quên. Vì vậy họ phát minh ra chữ để lưu giữ mọi chuyện.”

📜 2. Câu chuyện ngắn cho trẻ (kể 3–4 phút)

Kể truyện bằng giọng sinh động:

“Ngày xửa ngày xưa, người ta nhớ vụ mùa bằng cách vẽ trên đá và trên mảnh đất. Lúc đầu là hình con bò, hình bánh mì — dần dần những hình đó trở thành ký hiệu, rồi thành chữ. Nhờ chữ viết, ông cha ta có thể ghi lại những trận mưa, công thức làm bánh, câu chuyện anh hùng và cả những quy tắc để sống chung với nhau.”

🧩 3. Chữ viết ra đời như thế nào? (giải thích đơn giản)

Bắt đầu bằng hình vẽ: Người xưa vẽ hình con vật, trái cây, ngôi nhà để nói ý (ví dụ: vẽ con cá là “cá”).
Hóa giản thành ký hiệu: Những hình vẽ dần đơn giản, thành ký hiệu (dấu) để viết nhanh hơn.
Tạo thành chữ: Khi nhiều ký hiệu ghép lại, nó thành chữ — người ta dùng để ghi tên, số lượng, câu chuyện.

Ví dụ đơn giản: vẽ một cá → ký hiệu “cá”; vẽ một người + cây → ý “đi ra đồng”.

🌍 4. Một vài loại chữ viết cổ mà trẻ nên biết (rất ngắn gọn)

Giải thích bằng ngôn ngữ dễ hiểu, có hình minh họa nếu dạy ở lớp.

Chữ hình nêm (Cuneiform) — của người Lưỡng Hà (Iraq xưa): họ dùng que đục khắc lên bảng đất sét ướt → tạo ra các dấu giống hình nêm.
Chữ tượng hình Ai Cập (Hieroglyphs) — vẽ hình con chim, con người, con sông lên đá hoặc vỏ cây papyrus.
Chữ Trung Hoa cổ — bắt đầu từ ký hiệu hình ảnh, sau phát triển thành ký tự để ghi tên và ý.
(Lưu ý: không cần học chữ cụ thể — chỉ biết là có nhiều loại khác nhau trên thế giới.)

✍️ 5. Vật liệu và công cụ viết của người xưa

Cho trẻ thấy (hoặc mô tả) vật liệu:

Bảng đất sét + que đục → khô lại là chữ hiện lên (giống “bảng” của người xưa).
Papyrus (cỏ giấy Ai Cập) hoặc da thú → viết bằng mực.
Gỗ, đá, vỏ sò → khắc chữ.
Giấy (sau này) và bút lông, mực — giống như chúng ta dùng hôm nay.

🔁 6. Vì sao chữ viết quan trọng? (dễ nhớ)

Ghi lại câu chuyện: giúp em nghe chuyện ông bà kể từ lâu.
Ghi danh sách: biết hôm nay cần mua gì, ai làm việc gì.
Ghi luật lệ: mọi người sống với nhau có quy tắc (ví dụ: góp gạo, giữ gìn công bằng).
Lưu trữ kiến thức: cách làm bánh, cách chữa bệnh, cách trồng lúa…
Giao tiếp xa: gửi thư cho người ở xa.

Kết luận ngắn: Chữ viết chính là “kho báu trí nhớ của cả loài người”.

🎨 7. Hoạt động thực hành (30–40 phút) — rất quan trọng để trẻ nhớ lâu

Hoạt động A — Làm “bảng đất sét” như người Lưỡng Hà

Nguyên liệu: đất nặn/đất sét mềm (hoặc bột mỳ + muối), que nhọn (đũa, que kem).
Cách làm:

Nặn miếng đất dẹt như chiếc bảng.
Dùng que vẽ những hình đơn giản: con bò, quả, người, số lượng (vd: ba chấm là 3).
Đặt bảng khô (phơi hoặc nướng nhẹ nếu dùng đất sét an toàn).
Trẻ trình bày “bảng” và giải nghĩa ký hiệu mình tạo — giống như “ghi chú” thời xưa.

Hoạt động B — Làm “cuộn papyrus” (giấy cổ)

Nguyên liệu: giấy nâu/gói quà, bút màu, sợi dây nhỏ.
Cách làm:

Vẽ những hình kể chuyện (ví dụ: mẹ nấu cơm, bố ra đồng).
Cuộn giấy lại thành “cuộn sách” và buộc dây — trẻ sẽ có “cuộn sách cổ” để kể chuyện.

Hoạt động C — Trò chơi “Biên thư cổ”

Chia lớp thành đôi: người A viết “thông điệp” bằng ký hiệu (hình vẽ), người B đọc và đoán.
Khích lệ dùng nhiều ký hiệu ghép thành câu ngắn.

🧠 8. Bài tập ôn (vừa học vừa chơi)

Ghép chữ: giáo viên viết vài ký hiệu (hình con cá, 2 chấm) → trẻ đọc “2 con cá”.
Ai là tác giả?: đặt vài vật (quả táo, búp bê) → trẻ viết ký hiệu bằng bút chì (vẽ hình) để “gửi” cho bạn.
Trò chơi nhớ: Giáo viên kể câu chuyện 3 câu → trẻ vẽ 3 hình tương ứng lên bảng.

❓ 9. Câu hỏi kiểm tra cuối tiết (dành cho trẻ)

Tại sao con người cần chữ viết?
Người xưa dùng gì để viết lên đất sét?
Việc chữ viết giúp ích gì cho ông bà của chúng ta?
Hãy kể 1 thứ bạn có thể ghi lại bằng chữ viết.

🌟 10. Kết luận ngắn gọn và thông điệp

Chữ viết là món quà tuyệt vời để con người nhớ lâu hơn, chia sẻ rộng hơn và học được nhiều điều hơn.
Nhờ chữ viết, chúng ta có sách, lịch sử, bài hát và cả những bức thư yêu thương gửi cho nhau.