Lợi ích từ mô hình 9+

9+ là mô hình đào tạo song hành học nghề và học văn hóa sau khi học sinh tốt nghiệp THCS và có thể tiếp tục liên thông lên bậc cao đẳng, rút ngắn thời gian đào tạo. Sau 3 năm, học sinh được cấp bằng trung cấp nghề và giấy chứng nhận hoàn thành chương trình THPT. Học sinh tham gia chương trình đào tạo 9+ được Nhà nước miễn học phí học nghề.

Có thể nói, mô hình 9+ có nhiều lợi ích, giúp các em chọn nghề sớm phù hợp năng lực bản thân, rút ngắn thời gian đào tạo, tiết kiệm chi phí và sớm gia nhập thị trường lao động trong khi vẫn có cơ hội liên thông học lên các trình độ cao hơn.

Mục tiêu phân luồng học sinh sau tốt nghiệp THCS là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị để đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong tình hình mới. Thực hiện chủ trương này, UBND tỉnh đã ban hành Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025 trên địa bàn tỉnh Hải Dương"; Đề án “Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu sản xuất, kinh doanh, góp phần xây dựng Hải Dương trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại vào năm 2030”. Các ngành liên quan và địa phương đều đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện các đề án này.

Sở Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các trường thực hiện nghiêm túc chương trình giáo dục hướng nghiệp theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đa dạng hóa các hình thức tư vấn hướng nghiệp, cung cấp thông tin cho học sinh và phụ huynh. Các trường THCS cũng triển khai nhiều giải pháp để thực hiện tốt công tác phân luồng học sinh.

Cô giáo Vũ Thị Đức, Hiệu trưởng Trường THCS Lai Cách (Cẩm Giàng) cho biết bình quân mỗi tháng trường khảo sát chất lượng học sinh 1 lần. Căn cứ kết quả khảo sát và học lực, trường sàng lọc những em yếu để trao đổi sớm với phụ huynh cùng phối hợp giáo dục, theo dõi. Nếu học lực của các em không biến chuyển trong học kỳ II, trường sẽ tư vấn, định hướng nghề nghiệp sớm tới phụ huynh và học sinh. Ngoài ra, trong các buổi họp phụ huynh, tiết học giáo dục hướng nghiệp, chào cờ, trường cũng chủ động tuyên truyền, định hướng nghề nghiệp tới học sinh, phụ huynh. Với cách làm này, phụ huynh đều đồng tình và có lựa chọn đúng cho con em họ.

Sau nhiều lần khảo sát, điểm số của em Nguyễn Giang Sơn, lớp 9 Trường THCS Lai Cách (Cẩm Giàng) không được cải thiện. Sau khi được giáo viên tư vấn, định hướng, bố mẹ Sơn quyết định sẽ cho em học mô hình 9+ tại Trường Cao đẳng Du lịch và Công thương Hải Dương sau khi em tốt nghiệp THCS.

“Những năm gần đây, tỷ lệ phân luồng học sinh sau THCS của trường đạt khoảng 30%. Trong đó có khoảng 20% số em sớm quyết định không thi vào lớp 10 THPT mà lựa chọn học các trường nghề, còn lại học ở Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên hoặc định hướng khác”, cô Đức nói.

Sở Lao động, Thương binh và Xã hội cũng đã phối hợp Sở Giáo dục và Đào tạo tích cực triển khai các hoạt động giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh tại các trường THCS, THPT trong tỉnh. Năm 2023, sở tổ chức 4 ngày hội, hội nghị tư vấn tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp, thu hút sự tham gia của 1.400 học sinh THCS, THPT trên địa bàn.

Nhiều rào cản

Theo Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025 trên địa bàn tỉnh Hải Dương”, mục tiêu năm 2020 phấn đấu ít nhất 30%, năm 2025 ít nhất 40% số học sinh tốt nghiệp THCS vào học tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên hoặc tiếp tục học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp khác. Tuy nhiên, đến năm 2023, tỷ lệ phân luồng học sinh tốt nghiệp sau THCS của Hải Dương mới đạt trên dưới khoảng 20%.

Theo đánh giá của một số nhà quản lý giáo dục thì mục tiêu này khó đạt do nhiều nguyên nhân. Ông Đỗ Duy Hưng, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo cho biết ngành giáo dục chỉ có chức năng tư vấn, định hướng, cung cấp thông tin, còn quyền quyết định ở phụ huynh và học sinh. Nhiều phụ huynh, học sinh còn đặt nặng vấn đề bằng cấp và loại hình đào tạo là rào cản lớn để thực hiện công tác phân luồng.

Còn ông Nguyễn Công Quang, Phó Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tứ Kỳ cho rằng người dân chưa nhận thức đúng về vai trò quan trọng của giáo dục nghề nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội. Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên còn hạn chế về đội ngũ giáo viên, cơ cấu các bộ môn dạy nghề còn thiếu. Số lượng học sinh sau tốt nghiệp THCS đăng ký vào học đông nhưng trung tâm chưa đáp ứng đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị học tập và ăn ở. Cơ chế chính sách về đào tạo, sử dụng lao động còn hạn chế, chưa thu hút được học sinh học nghề. Việc liên kết đào tạo với các doanh nghiệp chưa chặt chẽ, thường xuyên.

Thầy Trần Nam Thắng, Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Hoàng Tân (TP Chí Linh) cho biết lứa tuổi học sinh sau khi tốt nghiệp THCS chưa có định hướng nghề nghiệp rõ ràng mà phụ thuộc vào quyết định của cha mẹ. Vì vậy, sau khi ra trường nghề, nhiều em không làm đúng nghề đã học hoặc không có việc làm. Việc này cũng là nguyên nhân khiến nhiều phụ huynh chưa tin tưởng để con theo học các trường nghề.

Các trường nghề thuộc tỉnh quản lý chưa có ký túc xá dẫn đến tâm lý phụ huynh không muốn cho con em mình đi học xa nhà khi không có người quản lý. Mặt khác, tiêu chí thi đua chất lượng thi vào lớp 10 THPT của các trường THCS cũng phần nào ảnh hưởng đến công tác phân luồng…

Hải Dương hiện có 33 cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Trong đó có 5 trường cao đẳng, trung cấp được phép dạy kiến thức văn hóa THPT tại trường. Ngoài ra, các trường cao đẳng, trung cấp và các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên phối hợp vừa dạy văn hóa THPT, vừa đào tạo trình độ trung cấp cho học sinh tốt nghiệp THCS học tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên các huyện, thị xã, thành phố.